Ośrodkowy układ nerwowy:
1. Mózgowie zbudowane jest z mózgu, móżdżku i rdzenia przedłużonego.
* Mózg leży w czaszce i jest otoczony trzema oponami: twardą, pajęczynówką i miękką. Jego powierzchnia jest pofałdowana. Szczelina podłużna dzieli mózg na dwie półkule mózgowe, natomiast boczne i środkowa dzieli każdą półkulę na cztery płaty: czołowy, ciemieniowy, potyliczny i skroniowy. W płatach znajdują się ośrodki korowe odpowiedzialne za różne czynności (rys. 2.). Na powierzchni mózgu występuje tzw. istota szara, zbudowana z ciał komórek nerwowych, pod którą leży istota biała, zbudowana z włókien nerwowych.
* Móżdżek leży w tylnej części czaszki. Zbudowany jest z dwóch półkul połączonych ze sobą tzw. robakiem mózgowym. Jest on odpowiedzialny za koordynację ruchową, utrzymanie równowagi, napięcia mięśni i pionowej postawy ciała.
* Rdzeń przedłużony jest częścią mózgowia, w której znajdują się ośrodki odruchowe, m.in.: oddechowy, naczynioruchowy, wymiotny, regulacji przemiany materii, czynności serca.
2.Rdzeń kręgowy leży w kanale kręgowym i otoczony jest, tak jak mózg, trzema oponami. Zbudowany jest z istoty szarej i białej, ale ułożonej odwrotnie niż w mózgu. Leżąca wewnątrz istota szara ma charakterystyczny kształt litery H.
Obwodowy układ nerwowy: Nerwy tworzące układ obwodowy przewodzą impulsy pomiędzy mózgowiem i rdzeniem kręgowym a narządami.
1 .Nerwy czaszkowe to 12 par nerwów czuciowych, ruchowych i mieszanych (czuciowo-ruchowych), unerwiających głównie naszą głowę (narządy zmysłów, gruczoły, mięśnie).
2 .Nerwy rdzeniowe to 31 par nerwów mieszanych unerwiających m.in. narządy wewnętrzne, skórę, mięśnie, gruczoły.
Autonomiczny układ nerwowy: Układ autonomiczny unerwia i reguluje pracę narządów wewnętrznych oraz gruczołów. Działa niezależnie od naszej woli. Dwie części układu autonomicznego: współczulna i przywspółczulna, działają przeciwstawnie do siebie. Część współczulna pobudza do pracy narządy wewnętrzne, przywspółczulna hamuje ich działanie.
Odruchy Odruchem nazywamy automatyczną reakcję efektora (narządu wykonawczego, np. mięśnia, gruczołu) na skutek działania bodźca na receptor (wyspecjalizowaną strukturę np. w skórze, w mięśniach). Drogę od receptora do efektora nazywamy łukiem odruchowym. Odruchy bezwarunkowe to odruchy, które istnieją od chwili urodzenia, np.: odruch wymiotny, zwężanie źrenicy pod wpływem światła. Odruchy warunkowe to odruchy wyuczone, np.: reakcja na uliczną sygnalizację świetlną, tresura zwierząt. Powstają na skutek kojarzenia bodźca warunkowego z bodźcem obojętnym.
Narządy zmysłów:
1 .Narząd wzroku składa się z gałki ocznej i aparatu ochronnego (rys. 3.). Oko posiada zdolność adaptacji i akomodacji. Adaptacja oka to przystosowanie do widzenia w różnych warunkach świetlnych przez zwężanie lub rozszerzanie źrenicy. Akomodacja oka to zdolność widzenia przedmiotów z bliska i z daleka, dzięki spłaszczaniu i uwypuklaniu się soczewki. Wnętrze gałki ocznej wyścielone jest siatkówką, która zawiera komórki światłoczułe _ czopki (wrażliwe na barwy) i pręciki (wrażliwe na stopień natężenia światła). Na siatkówce występuje tzw. plamka żółta (największe zagęszczenie czopków) oraz plamka ślepa (pozbawiona czopków i pręcików). Fale świetlne po przejściu przez rogówkę i źrenicę (otwór w tęczówce) ulegają załamaniu przez soczewkę, a następnie skupiają się na siatkówce. Powstający tam obraz rzeczywisty, pomniejszony i odwrócony zostaje przekazany za pomocą nerwu wzrokowego do mózgu. W ośrodkach korowych płatu potylicznego ulega on odpowiednio odwróceniu i zinterpretowaniu.
2.Narządem słuchu i równowagi człowieka jest ucho (rys. 4.). Ucho składa się z trzech części:
* uchozewnętrzne (małżowina uszna, przewód słuchowy zewnętrzny),
* ucho środkowe (błona bębenkowa, jama bębenkowa, kosteczki słuchowe: młoteczek, kowadełko i strzemiączko oraz trąbka słuchowa Eustachiusza),
* ucho wewnętrzne (błędnik kostny, błędnik błoniasty składający się z przedsionka, trzech kanałów półkolistych i ślimaka). Fale dźwiękowe, kierowane do przewodu słuchowego przez małżowinę uszną, docierają do błony bębenkowej i wprowadzają ją w drgania. Drgania te przekazywane są następnie na młoteczek, kowadełko i strzemiączko. Przylegające do błędnika błoniastego strzemiączko przenosi je na limfę wypełniającą błędnik. Limfa przemieszczając się podrażnia komórki receptorowe ślimaka, które wytwarzają wówczas impulsy elektryczne. Przekazywane są one dalej nerwem słuchowym do mózgu. Narząd równowagi mieści się w błędniku błoniastym (w trzech kanałach półkolistych).
3.Zmysł powonienia tworzą komórki węchowe w błonie śluzowej jamy nosowej.
4 .Zmysł smaku występuje w postaci kubków smakowych w brodawkach językowych (rys. 5.). Człowiek potrafi rozróżniać tylko 4 podstawowe smaki: słodki, słony, kwaśny i gorzki. Zmysł powonienia i zmysł smaku należą do zmysłów chemicznych. Receptory ich są pobudzane przez substancje chemiczne.
