Budowa organizmów zwierzęcych

    Podobnie jak wśród roślin, tak i wśród zwierząt spotykamy organizmy zbudowane tylko z jednej komórki. Pełni ona wówczas wszystkie funkcje życiowe. Takimi zwierzętami są np. pierwotniaki (pantofelek, ameba). Organizmy wielokomórkowe dzielimy na:


    1. beztkankowce _ nie wytwarzające tkanek (gąbki),
    2. tkankowce _ tworzące tkanki (m.in. parzydełkowce, płazińce, pierścienice, mięczaki, stawonogi, strunowce).

    Tkanki zwierząt tworzą narządy (np. żołądek, serce, nerki), które wchodzą w skład układów (np. pokarmowego, krwionośnego, wydalniczego). Wszystkie układy narządów współdziałają ze sobą tworząc skomplikowany, wielokomórkowy organizm zwierzęcy.
    __________________________

    Pokrycie ciała:

    1. Zwierzęta bezkręgowe okrywa tkanka nabłonkowa, która może wytwarzać różne wydzieliny, np. śluz lub związki chemiczne, tworząc oskórek. (Ciała zwierząt jednokomórkowych pokryte są błoną komórkową.)
    2. Zwierzęta kręgowe pokrywa wielowarstwowa skóra (naskórek i skóra właściwa) oraz różne wytwory (rys. 1.). Wytworami skóry właściwej u ryb są np. łuski, naskórka u gadów: łuski, tarczki lub płytki rogowe, u ptaków: pióra, a ssaków: włosy, paznokcie, pazury, kopyta, rogi i łuski.
    __________________________

    Układ ruchu:
    Układ ruchu umożliwia zwierzętom poruszanie się w środowisku. Wyróżniamy trzy podstawowe mechanizmy poruszania się: pełzakowaty (np. ameba), rzęskowy (np. pantofelek), mięśniowy (większość zwierząt). Podczas ruchu wykonywanego za pomocą mięśni współdziałają ze sobą układy: mięśniowy i szkieletowy. Siła kurczących się mięśni przenoszona jest na układ szkieletowy. Szkielet zewnętrzny posiadają zwierzęta bezkręgowe, np. stawonogi w postaci chitynowego pancerza. Szkielet wewnętrzny jest charakterystyczny dla kręgowców. Dzieli się on na:
    * szkielet osiowy _ czaszka, kręgosłup, żebra i mostek,
    * szkielety kończyn z obręczą barkową i miednicową.
    1. Czaszka może łączyć się z kręgosłupem: nieruchomo (u ryb), za pomocą jednego kłykcia potylicznego (u gadów, ptaków) lub dwóch kłykci potylicznych (u płazów i ssaków).
    2. Kręgosłup zbudowany jest z kręgów. U kręgowców lądowych wyróżniamy odcinki: szyjny, piersiowy, lędźwiowy, krzyżowy i ogonowy.
    3. Żebra, mostek oraz odcinek piersiowy kręgosłupa tworzą klatkę piersiową. Nie posiadają jej płazy bezogonowe, np. żaby, ropuchy.
    4. Obręcz barkowa jest miejscem przyczepu dla płetw piersiowych u ryb i kończyn przednich u pozostałych zwierząt kręgowych.
    5. Obręcz miednicowa jest miejscem przyczepu dla płetw brzusznych u ryb i kończyn tylnych u pozostałych zwierząt kręgowych.
    6. Kończynę przednią kręgowców (z wyjątkiem ryb) tworzą kości: ramieniowa, promieniowa i łokciowa (u płazów dwie kości przedramienia ulegają zrośnięciu), nadgarstka, śródręcza i palców.
    7. Kończynę tylną kręgowców (z wyjątkiem ryb) tworzą kości: udowa, piszczelowa i strzałkowa (u płazów dwie kości podudzia ulegają zrośnięciu), stępu, śródstopia i palców.

    U ptaków kości stępu i śródstopia zrosły się w kości skokowe, a kończyny przednie przekształciły się w skrzydła. Na mostku u ptaków występuje tzw. grzebień. Większość kości tworzących ich szkielet to kości pneumatyczne, czyli wypełnione powietrzem.
    __________________________

    Układ pokarmowy:
    Pantofelek, zbudowany z jednej komórki, nie posiada układu pokarmowego. Ma tzw. _nibygębę_, którą pobiera pokarm i _nibyodbyt_, którym wydala niestrawione resztki. Pokarm trawi w wodniczkach pokarmowych. Parzydełkowce, do których należy stułbia, posiadają jamę chłonąco-trawiącą i jeden otwór pełniący rolę gęby i odbytu. Pokarm chwytają za pomocą ramion z parzydełkami. W specyficzny sposób do pobierania pokarmu przystosowały się należące do stawonogów owady. Posiadają one aparaty gębowe (rys. 2.) typu:
    * gryzącego (np. chrząszcze),
    * ssącego (np. motyle),
    * liżącego (np. muchy domowe),
    * kłująco-ssącego (np. komary).

    __________________________

    Większość zwierząt posiada typowy układ pokarmowy i liczne przystosowania do pobierania określonego pokarmu.
    * Odcinki układu pokarmowego kręgowców: jama gębowa, gardziel, przełyk, żołądek, jelita (cienkie, grube i ewentualnie ślepe), otwór odbytowy i gruczoły trawienne (ślinianki, wątroba, trzustka). U kręgowców, z wyjątkiem ssaków łożyskowych, występuje tzw. kloaka.
    * Kloaka , czyli inaczej stek, to wspólne ujście trzech układów: pokarmowego, wydalniczego i rozrodczego.
    *Przewód pokarmowy ptaków rozpoczyna się dziobem, który jest rogową osłoną bezzębnych szczęk. Jego kształt jest uzależniony od pobieranego pokarmu (np. hakowaty u ptaków drapieżnych). U ptaków spotykamy żołądek dwukomorowy: gruczołowy i mięśniowy


    W jamie gębowej ssaków występują zróżnicowane zęby. Żołądek ssaków może być jednokomorowy lub wielokomorowy (np. ssaki przeżuwające mają żołądek czterokomorowy: żwacz, czepiec, księgi i trawieniec).